คำถาม ขอสันติ ความเมตตา และความจำเริญจากอัลลอฮฺจงมีแด่ท่าน เชคที่รักของพวกเรา สบายดีไหมครับ… ขออนุญาตถามคำถามหนึ่ง:
มีพี่น้องครอบครัวหนึ่ง พวกเขามีบ้านที่ตกเป็นมรดกร่วมกัน และมีพี่สาวที่อายุมากแล้วยังไม่ได้แต่งงาน อาศัยอยู่ในบ้านนั้น เรื่องคือ หนึ่งในพี่น้องเรียกร้องสิทธิ์ของตนในมรดก โดยต้องการขายบ้าน แต่พี่น้องที่เหลือไม่เห็นด้วย เพราะอยากให้พี่สาวได้อยู่ในบ้านต่อไป
คำถามคือ สามารถประเมินราคาบ้านแล้วจ่ายเงินให้พี่ชายคนนั้นเป็นส่วนแบ่งของเขา โดยไม่ต้องขายบ้านได้หรือไม่? ขออัลลอฮ์ประทานความดีงามแก่ท่านครับ
คำตอบ เชค บิลาล อิบนุ อับดิ้ลฆอนีย์ อัซซาลีมีย์ ฮะฟิเซาะฮุ้ลลอฮ์ ได้ตอบว่า
มวลการสรรเสริญเป็นสิทธิของอัลลอฮ์ วะอะลัยกุมุสสลาม วะเราะฮ์มะตุลลอฮ์ วะบะรอกาตุฮ์
ขออัลลอฮ์ทรงคุ้มครองและประทานความจำเริญแก่ท่าน และผมดีใจที่ท่านได้ติดต่อมา
ใช่แล้ว เมื่อบ้านหลังนี้เป็นมรดกที่ตกทอดร่วมกันระหว่างพี่น้องชายและหญิง บ้านจึงถือเป็น ทรัพย์สินร่วมของผู้รับมรดกทุกคน ดังนั้นไม่มีใครมีสิทธิครอบครองแต่เพียงผู้เดียว หรือการปิดกั้นสิทธิของผู้อื่น
ถ้าผู้รับมรดกคนหนึ่งเรียกร้องสิทธิ์ของตน หลักการคือ ต้องมีการแบ่งมรดก หากไม่สามารถแบ่งทรัพย์สินเป็นชิ้นส่วนจริงได้ (เช่นบ้านที่ไม่สามารถแบ่งครึ่งได้) แนวทางชะรีอะฮ์คือ การทำโดยการยินยอม ได้แก่: ทุกคนเห็นพ้องกันที่จะขายบ้านแล้วแบ่งเงินตามส่วน หรือทุกคนเห็นพ้องกันที่จะประเมินราคาบ้านอย่างยุติธรรม (โดยผู้เชี่ยวชาญหรือนักประเมิน) แล้วจ่ายเงินให้ผู้ที่เรียกร้องสิทธิ์ตามส่วนที่เขาจะได้ โดยที่บ้านยังคงอยู่กับพี่น้องที่เหลือ และยังคงมีส่วนของพี่สาวคนนั้นอยู่ด้วย
สิ่งนี้นักฟิกฮ์เรียกว่า “การแบ่งโดยความยินยอม” ซึ่งถือว่าเป็นการซื้อขายอย่างหนึ่ง และจงรู้ไว้หากการแบ่งทรัพย์สินเกิดขึ้นด้วยความยินยอมระหว่างหุ้นส่วน/ผู้ร่วมครอบครอง โดยเป็นไปอย่างถูกต้อง ถือว่าเป็นข้อตกลงที่ผูกพัน และมีอิจมาอ์ (มติเอกฉันท์) เกี่ยวกับความถูกต้องของวิธีนี้ โดยกอฎีย์ อิยาฎ ร่อฮิม่าฮุ้ลลอฮ์ ได้กล่าวว่า: “ไม่มีความเห็นต่างเกี่ยวกับความผูกพันของมัน หากทำอย่างถูกต้อง” (อ้างจากหนังสือ التنبيهات 3/76)
ดังนั้น ไม่มีปัญหา ที่พี่ชายคนนั้นจะรับส่วนแบ่งของตนเป็นตัวเงินจากการประเมินมูลค่าบ้าน ตราบใดที่เขาพอใจ วิธีนี้ย่อมดีกว่าการมีข้อขัดแย้งและการทะเลาะกัน
ส่วนการที่พี่สาวที่ยังไม่ได้แต่งงานอาศัยอยู่ในบ้าน ถือว่าเป็น การทำความดีต่อเธอและเมตตาเธอ แต่ไม่ทำให้สิทธิ์ของพี่ชายหรือทายาทคนอื่นๆ หล่นหายไป วัลลอฮุอะอ์ลัม (อัลลอฮฺคือผู้ทรงรอบรู้ยิ่ง)
แหล่งที่มา; คำถามที่ 137 ส่วนหนึ่งจาก (ชุดคำตอบต่อคำถามที่ส่งมาเป็นการส่วนตัว) เชค บิลาล อิบนุ อับดิ้ลฆอนีย์ อัซซาลีมีย์ ฮะฟิเซาะฮุ้ลลอฮ์